Phát triển bền vững không còn là một thuật ngữ thời thượng, mà đã trở thành yếu tố then chốt quyết định vị thế của doanh nghiệp trên thương trường. Khi các đối tác quốc tế đặt ra tiêu chuẩn và khách hàng ưu tiên thương hiệu có trách nhiệm, câu hỏi đặt ra là: Làm thế nào để biến áp lực này thành lợi thế cạnh tranh mà không làm gia tăng chi phí? Bài viết này từ CEO360 sẽ giải đáp chi tiết về khái niệm, các nguyên tắc phát triển bền vững và lộ trình thực hiện phù hợp với doanh nghiệp tại Việt Nam.
Phát triển bền vững là gì?
Đinh nghĩa phát triển bền vững
Phát triển bền vững là mô hình kinh doanh nhằm đáp ứng nhu cầu hiện tại mà không làm tổn hại đến khả năng đáp ứng nhu cầu của các thế hệ tương lai. Khái niệm này được Ủy ban Thế giới về Môi trường và Phát triển đưa ra vào năm 1987 trong báo cáo Brundtland. Với các doanh nghiệp, việc hiểu rõ phát triển bền vững là gì là bước đầu tiên để chuyển đổi mô hình vận hành hướng tới tăng trưởng lâu dài.
Sustainability là gì? Đây là thuật ngữ tiếng Anh dùng để chỉ sự phát triển bền vững, tập trung vào việc cân bằng ba yếu tố chính: lợi nhuận kinh tế, trách nhiệm xã hội và bảo vệ môi trường.
Nói một cách đơn giản, sustainability là gì có thể hiểu là cách doanh nghiệp vận hành sao cho không chỉ tạo giá trị kinh tế mà còn góp phần tích cực cho xã hội và hành tinh, đảm bảo sự phát triển không bị gián đoạn trong tương lai. Giống như một chiếc chân vạc ba chân, nếu thiếu bất kỳ yếu tố nào, doanh nghiệp sẽ khó duy trì sự vững chắc trên thị trường.
Theo khảo sát của Nielsen năm 2023, hơn 68% người tiêu dùng Việt Nam sẵn sàng chi trả cao hơn cho sản phẩm từ thương hiệu cam kết bền vững, cho thấy rõ ý nghĩa của khái niệm này trong kinh doanh hiện đại.
Sự khác biệt giữa phát triển bền vững và trách nhiệm xã hội doanh nghiệp
Nhiều doanh nghiệp nhầm lẫn phát triển bền vững với trách nhiệm xã hội doanh nghiệp. Thực tế, trách nhiệm xã hội doanh nghiệp thường là hoạt động từ thiện, tài trợ mang tính chiến dịch. Trong khi đó, thế nào là phát triển bền vững? Đó là tích hợp sâu vào chiến lược kinh doanh, mô hình vận hành và chuỗi giá trị.
| Tiêu chí | CSR truyền thông | Phát triển bền vững |
| Phạm vi | Hoạt động từ thiện, tài trợ | Tích hợp vào chiến lược kinh doanh |
| Thời gian | Ngắn hạn, theo chiến dịch | Dài hạn, liên tục |
| Mục tiêu | Xây dựng hình ảnh | Tạo giá trị bền vững cho mọi bên |
| Đo lường | Số tiền đóng góp | KPI cụ thể: giảm phát thải, tăng hiệu suất |
| Ví dụ | Tặng quà Tết cho người nghèo | Chuyển đổi năng lượng tái tạo |
Nếu trách nhiệm xã hội doanh nghiệp là “cho người đói một bữa ăn”, thì phát triển bền vững giống như xây dựng một hệ thống nông nghiệp bền vững để họ tự nuôi sống mình. Đây là sự khác biệt cốt lõi mà các doanh nghiệp cần nắm vững.
Tại sao phát triển bền vững trở thành xu thế tất yếu?
Cân bằng xã hội và bảo vệ giá trị nhân văn cho thế hệ tương lai
Trong nhiều thập kỷ qua, mô hình “tăng trưởng bất chấp” đã để lại hậu quả nặng nề: biến đổi khí hậu đe dọa sinh tồn của hàng triệu người, khai thác tài nguyên cạn kiệt làm mất cân bằng hệ sinh thái, và bất bình đẳng xã hội ngày càng gia tăng khi một số ít được hưởng lợi trong khi đa số gánh chịu hậu quả.
Theo báo cáo của Liên Hợp Quốc năm 2024, nếu không có hành động quyết liệt, nhiệt độ toàn cầu sẽ tăng 2,7°C vào cuối thế kỷ này – mức nguy hiểm gây ra hạn hán, lũ lụt và di cư khí hậu hàng loạt, đe doạ tương lai của con cháu chúng ta.
Phát triển bền vững là xu thế thúc đẩy chuyển đổi từ tư duy “kinh doanh để tồn tại” sang “kinh doanh để cùng tồn tại”. Doanh nghiệp không thể đứng ngoài cuộc khi chính họ là một phần của hệ sinh thái xã hội. Việc tuân thủ các nguyên tắc phát triển bền vững không chỉ giúp giảm thiểu tác động tiêu cực mà còn góp phần xây dựng một nền kinh tế công bằng hơn, nơi mọi bên cùng phát triển mà không hy sinh môi trường hay quyền lợi của người lao động.
Tăng cường lợi thế cạnh tranh và xây dựng niềm tin với khách hàng
Những thương hiệu đạt chứng nhận thân thiện với môi trường không chỉ dễ dàng thâm nhập thị trường cao cấp mà còn được khách hàng tin tưởng và sẵn sàng trả giá cao hơn 10-30%.
Theo nghiên cứu của McKinsey năm 2023, các doanh nghiệp dẫn đầu về bền vững có tốc độ tăng trưởng doanh thu nhanh gấp 2,5 lần nhờ thu hút nhóm khách hàng có ý thức trách nhiệm những người không chỉ mua sản phẩm mà còn đồng hành cùng giá trị mà thương hiệu đại diện.
Điều này cho thấy, khi doanh nghiệp quan tâm đến con người và hành tinh, chính khách hàng sẽ đáp lại bằng lòng trung thành và sự ủng hộ lâu dài.
Tiếp cận nguồn vốn bền vững và mở rộng thị trường xuất khẩu
Trong bối cảnh toàn cầu hóa, các tập đoàn đa quốc gia như Apple, Samsung hay Nike không chỉ tìm kiếm nhà cung cấp có năng lực sản xuất tốt mà còn yêu cầu họ tuân thủ nghiêm ngặt các tiêu chuẩn về môi trường, xã hội và quản trị.
Nếu không đáp ứng, doanh nghiệp Việt có nguy cơ bị loại khỏi chuỗi cung ứng toàn cầu một tổn thất không chỉ về kinh tế mà còn về uy tín và cơ hội phát triển.
Theo báo cáo năm 2024 của Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam, 42% doanh nghiệp xuất khẩu đã nhận yêu cầu cung cấp báo cáo phát thải carbon từ đối tác nước ngoài.
Con số này dự kiến tăng lên 70% vào năm 2026 khi Liên minh châu Âu chính thức áp dụng thuế biên giới carbon. Đây không chỉ là áp lực mà còn là cơ hội để doanh nghiệp Việt chứng minh năng lực và trách nhiệm, từ đó mở rộng thị trường và tiếp cận nguồn vốn đầu tư ưu tiên dành cho các doanh nghiệp bền vững.
Tối ưu chi phí, giảm rủi ro và bảo vệ sức khỏe cộng đồng
Áp dụng mô hình bền vững không chỉ là trách nhiệm với môi trường mà còn là cách thông minh để tối ưu hóa tài nguyên, giảm lãng phí và nâng cao hiệu quả vận hành. Những con số thực tế cho thấy:
- Tiết kiệm 20-40% chi phí năng lượng khi chuyển đổi sang thiết bị hiệu suất cao, giúp giảm gánh nặng tài chính và bảo vệ môi trường sống cho cộng đồng xung quanh.
- Giảm 30% chi phí nguyên liệu nhờ tái chế và sử dụng vật liệu thay thế, đồng thời hạn chế ô nhiễm và chất thải độc hại.
- Cắt giảm 25% chi phí tuyển dụng nhờ tỷ lệ giữ chân nhân viên cao – khi người lao động cảm thấy được tôn trọng, làm việc trong môi trường an toàn và có ý nghĩa, họ sẽ gắn bó lâu dài với doanh nghiệp.
3 trụ cột chính của phát triển bền vững
Mô hình phát triển bền vững dựa trên ba trụ cột, thường gọi là Triple Bottom Line (Kinh tế – Xã hội – Môi trường). Ba yếu tố này phải cân bằng như ba dòng nước hợp lưu, thiếu một dòng nào cũng không tạo nên dòng chảy mạnh mẽ.
Trụ cột kinh tế: tăng trưởng có trách nhiệm
Trụ cột kinh tế đảm bảo doanh nghiệp tạo lợi nhuận bền vững, không phụ thuộc khai thác cạn kiệt tài nguyên hay lao động giá rẻ. Điều này bao gồm:
- Tối ưu hiệu suất sử dụng tài nguyên (năng lượng, nguyên liệu, nước)
- Đầu tư đổi mới sáng tạo và công nghệ xanh
- Xây dựng mô hình kinh doanh tuần hoàn
Ví dụ, Vinamilk đã đầu tư hệ thống năng lượng mặt trời tại các nhà máy, giúp giảm 15% chi phí điện năng hàng năm và cắt giảm 12.000 tấn CO2. Điều này chứng minh rằng việc áp dụng các nguyên tắc phát triển bền vững không chỉ là trách nhiệm mà còn là một khoản đầu tư sinh lời.
Trụ cột xã hội: con người là trung tâm
Trụ cột xã hội tập trung vào con người – từ nhân viên, khách hàng đến cộng đồng. Các nguyên tắc phát triển bền vững về mặt xã hội:
- Đảm bảo quyền lợi và môi trường làm việc an toàn
- Thúc đẩy đa dạng, bình đẳng giới và hòa nhập
- Đóng góp tích cực cho cộng đồng địa phương
Theo nghiên cứu của Deloitte năm 2024, doanh nghiệp áp dụng chính sách đa dạng và bình đẳng mạnh mẽ có tỷ lệ giữ chân nhân tài cao hơn 35% và năng suất tăng 20%. Điều này cho thấy rõ ý nghĩa của việc hiểu thế nào là phát triển bền vững trong việc xây dựng đội ngũ nhân sự chất lượng.
Trụ cột môi trường: bảo vệ tài nguyên thiên nhiên
Trụ cột môi trường yêu cầu doanh nghiệp giảm thiểu tác động tiêu cực và tích cực phục hồi hệ sinh thái. Hành động cụ thể:
- Giảm phát thải khí nhà kính, chuyển đổi năng lượng tái tạo
- Quản lý chất thải theo nguyên tắc 3R (Reduce – Reuse – Recycle)
- Bảo vệ đa dạng sinh học, sử dụng tài nguyên có trách nhiệm
Ví dụ: Unilever Việt Nam cam kết Net Zero vào 2039: 100% nhựa bao bì tái chế được vào 2025, giảm 50% khí thải từ sản xuất vào 2030. Đây là ví dụ điển hình về sustainability là gì trong thực tế.
Nguyên tắc phát triển bền vững doanh nghiệp cần áp dụng
Để triển khai hiệu quả, các doanh nghiệp cần tuân thủ các nguyên tắc phát triển bền vững cốt lõi. Những nguyên tắc này giống như kim chỉ nam, giúp doanh nghiệp định hướng đúng đắn và tránh lãng phí nguồn lực.
Cân bằng lợi ích các bên liên quan
Nguyên tắc phát triển bền vững đầu tiên là cân bằng lợi ích của tất cả bên liên quan: cổ đông, nhân viên, khách hàng, nhà cung cấp, cộng đồng và môi trường. Không thể hy sinh một bên để tối đa hóa lợi ích bên khác.
Giống như nghệ thuật pha chế cà phê cân bằng, doanh nghiệp cần điều chỉnh liên tục để tìm “công thức vàng” phù hợp từng giai đoạn. Startup có thể ưu tiên sinh tồn kinh tế, nhưng vẫn phải đảm bảo không vi phạm quyền lợi người lao động hay gây ô nhiễm.
Minh bạch và trách nhiệm giải trình
Một trong những nguyên tắc phát triển bền vững là công khai thông tin về tác động môi trường, xã hội và quản trị của doanh nghiệp. Báo cáo bền vững không chỉ là hình thức mà còn là công cụ giúp quản trị nội bộ và xây dựng lòng tin với các bên liên quan.
Từ 2025, Ủy ban Chứng khoán Nhà nước yêu cầu công ty niêm yết công bố báo cáo phát triển bền vững hàng năm. Doanh nghiệp chuẩn bị sớm sẽ có lợi thế tiếp cận vốn đầu tư ESG – nguồn vốn tăng trưởng 25% mỗi năm tại châu Á.
Tư duy dài hạn thay vì lợi nhuận ngắn hạn
Khác với tư duy “hái quả sớm”, phát triển bền vững yêu cầu nhìn xa như trồng cây cổ thụ. Doanh nghiệp cần chấp nhận đầu tư ban đầu cao để thu lợi ích lâu dài.
Chuyển đổi bao bì sinh học có thể tăng chi phí 15-20% trong 2 năm đầu, nhưng giúp:
- Tránh rủi ro pháp lý khi các quốc gia cấm nhựa dùng một lần
- Mở rộng thị trường xuất khẩu EU, Mỹ với tiêu chuẩn khắt khe
- Tăng lòng trung thành khách hàng trẻ
Lộ trình triển khai phát triển bền vững cho doanh nghiệp Việt
Hiểu thế nào là phát triển bền vững thôi chưa đủ, doanh nghiệp cần một lộ trình rõ ràng để triển khai hiệu quả mà không phải thay đổi hoàn toàn mô hình kinh doanh ngay lập tức.
Bước 1: Đánh giá hiện trạng và xác định mục tiêu
Bước đầu là “chụp X-quang” toàn diện hoạt động doanh nghiệp để xác định điểm mạnh, điểm yếu và rủi ro. Doanh nghiệp cần trả lời:
- Hoạt động nào đang gây tác động tiêu cực lớn nhất đến môi trường?
- Chính sách nhân sự có đảm bảo công bằng và an toàn?
- Chuỗi cung ứng có rủi ro về lao động trẻ em, khai thác bất hợp pháp?
Bước 2: Xây dựng chiến lược và phân bổ nguồn lực
Phát triển bền vững không có công thức chung. Doanh nghiệp nhỏ bắt đầu từ hành động đơn giản:
- Giai đoạn 1 (6-12 tháng): Tiết kiệm năng lượng, giảm rác thải, số hóa quy trình
- Giai đoạn 2 (1-2 năm): Chuyển đổi bao bì xanh, xây dựng chính sách nhân sự bền vững
- Giai đoạn 3 (3-5 năm): Tái cấu trúc chuỗi cung ứng, đầu tư công nghệ sạch
Doanh nghiệp lớn cần mục tiêu SMART: giảm 30% phát thải khí nhà kính vào 2030, 50% năng lượng từ nguồn tái tạo vào 2028, 100% nhà cung cấp tuân thủ bộ quy tắc vào 2026.
Bước 3: Triển khai, đo lường và cải tiến liên tục
“Không đo lường được thì không quản lý được” nguyên tắc vàng. Doanh nghiệp cần thiết lập KPI bền vững song song KPI tài chính:
- Môi trường: Lượng phát thải CO2, tiêu thụ nước, tỷ lệ tái chế
- Xã hội: Tỷ lệ nữ lãnh đạo, giờ đào tạo/nhân viên, chỉ số hài lòng
- Quản trị: Thành viên hội đồng quản trị độc lập, vi phạm pháp luật, nhà cung cấp được đánh giá môi trường, xã hội, quản trị
Báo cáo định kỳ (quý/năm) giúp lãnh đạo theo dõi tiến độ, điều chỉnh kịp thời và truyền thông minh bạch. Nhiều doanh nghiệp Việt áp dụng khung sáng kiến báo cáo chuẩn quốc tế được công nhận.
Case study doanh nghiệp Việt áp dụng chiến lược phát triển bền vững
Case Study 1: Cocoon – Thương hiệu mỹ phẩm thuần chay tiên phong
Cocoon là thương hiệu mỹ phẩm 100% thuần chay đầu tiên tại Việt Nam, được thành lập năm 2013 với sứ mệnh mang đến vẻ đẹp tự nhiên từ nguyên liệu Việt Nam, đồng thời cam kết bảo vệ môi trường và động vật. Đây là minh chứng rõ nét cho câu hỏi “thế nào là phát triển bền vững” khi doanh nghiệp không chỉ tạo lợi nhuận mà còn đóng góp tích cực cho xã hội và hành tinh.
Các hoạt động bền vững nổi bật:
Bảo vệ môi trường:
- Chương trình “Đổi vỏ chai cũ – Nhận sản phẩm mới” (từ 2021): Khuyến khích khách hàng tái chế bao bì nhựa, giảm thiểu rác thải ra môi trường.
- Dự án thu hồi pin cũ “Bảo vệ trái đất xanh” (từ 2022): Hợp tác với Trường Đại học Sư phạm TP.HCM, thu gom và xử lý hơn 10 tấn pin cũ năm 2023 tại TP.HCM và Hà Nội, dự kiến mở rộng ra 5 tỉnh thành năm 2024.
- Trạm refill thực hành sống xanh (từ 2023): Hợp tác với Guardian triển khai 20 trạm refill tại TP.HCM, giúp khách hàng giảm sử dụng chai nhựa mới.
- Bao bì thân thiện môi trường: Sử dụng giấy dễ phân hủy, không chứa hạt vi nhựa trong sản phẩm tắm gội, chai lọ có thể tái chế.
Bảo vệ động vật:
- Cam kết 100% thuần chay, không thử nghiệm trên động vật, được chứng nhận bởi The Vegan Society và Leaping Bunny.
- Hợp tác với Tổ chức Động vật châu Á (AAF) triển khai các dự án: bảo vệ loài gấu (2021-2022), chấm dứt cưỡi voi (2022-2023), cứu trợ chó mèo lang thang (2023-2024).
- Trao tặng lương thực, thuốc, xe lăn và 3.500 liều vaccine phòng dại cho các trạm cứu hộ động vật trên toàn quốc.
Phát triển cộng đồng:
- Dự án “Đồng hành cùng người nông dân tại Đắk Lắk canh tác cà phê bền vững” (2023-2024): Hỗ trợ nông dân chuyển đổi sang phân bón hữu cơ sinh học, cải thiện chất lượng đất và giảm phụ thuộc vào hóa chất.
Kết quả đạt được:
- Tăng độ nhận diện thương hiệu: Khách hàng không chỉ biết đến Cocoon qua chất lượng sản phẩm mà còn qua các dự án CSR ý nghĩa.
- Mở rộng thị trường: Sản phẩm có mặt tại hơn 4.000 cửa hàng trong nước và xuất khẩu sang 15 quốc gia, bao gồm Nhật Bản, Mỹ, Canada, Australia.
- Xây dựng lòng trung thành: Khách hàng trở thành “fan” trung thành, tích cực chia sẻ thông tin về các dự án bền vững của thương hiệu.
- Giá trị thương hiệu: Cocoon khẳng định vị thế là thương hiệu mỹ phẩm thuần chay hàng đầu Việt Nam, đồng thời truyền cảm hứng cho lối sống xanh.
Cocoon chứng minh rằng phát triển bền vững là gì không chỉ là khẩu hiệu mà là hành động cụ thể, nhất quán xuyên suốt từ sản phẩm, bao bì, đến các chiến dịch cộng đồng. Việc tuân thủ nguyên tắc phát triển bền vững giúp doanh nghiệp xây dựng niềm tin, tăng trưởng doanh thu và góp phần tích cực cho xã hội.
Case Study 2: Vinamilk và Hành trình Net Zero 2050
Vinamilk, doanh nghiệp sữa hàng đầu Việt Nam, là một trong những công ty tiên phong công bố lộ trình Net Zero 2050, cam kết giảm phát thải khí nhà kính xuống mức trung hòa carbon vào năm 2050. Đây là minh chứng rõ nét cho việc hiểu sustainability là gì và áp dụng vào toàn bộ chuỗi giá trị từ nông trại, nhà máy đến logistics.
Các hoạt động bền vững nổi bật:
Giảm phát thải và chuyển đổi năng lượng xanh:
- Đầu tư hệ thống năng lượng mặt trời tại các nhà máy, giúp giảm 15% chi phí điện năng hàng năm và cắt giảm 12.000 tấn CO₂.
- Cam kết Net Zero 2050: Giảm 50% khí thải từ sản xuất vào 2030, 100% năng lượng từ nguồn tái tạo vào 2028.
Quản trị bền vững và minh bạch:
- Từ năm 2012, Vinamilk duy trì báo cáo phát triển bền vững theo chuẩn quốc tế GRI (Global Reporting Initiative), đặt nền móng cho chiến lược dài hạn gắn với chuẩn mực đo lường và kiểm chứng quốc tế.
- Tích hợp mục tiêu bền vững vào toàn bộ chuỗi giá trị, từ chăn nuôi bò sữa, sản xuất, đến phân phối.
Phát triển cộng đồng:
- Hỗ trợ nông dân chuyển đổi sang mô hình chăn nuôi bò sữa bền vững, giảm phát thải methane, cải thiện chất lượng sữa và thu nhập.
- Triển khai các chương trình giáo dục dinh dưỡng, nâng cao sức khỏe cộng đồng.
Kết quả đạt được:
- Tiết kiệm chi phí vận hành: Giảm 15% chi phí điện năng nhờ năng lượng mặt trời.
- Nâng cao uy tín thương hiệu: Vinamilk được công nhận là doanh nghiệp dẫn đầu về bền vững trong ngành thực phẩm tại Việt Nam.
- Tiếp cận vốn ESG: Thu hút nguồn vốn đầu tư ưu tiên dành cho doanh nghiệp bền vững, mở rộng cơ hội phát triển.
- Tăng trưởng doanh thu: Theo nghiên cứu của McKinsey, các doanh nghiệp dẫn đầu về bền vững có tốc độ tăng trưởng doanh thu nhanh gấp 2,5 lần.
Vinamilk cho thấy rằng phát triển bền vững không chỉ là trách nhiệm mà còn là chiến lược kinh doanh thông minh. Việc công bố lộ trình Net Zero rõ ràng, kết hợp với báo cáo minh bạch theo chuẩn quốc tế, giúp doanh nghiệp xây dựng niềm tin với các bên liên quan, tiếp cận nguồn vốn xanh và duy trì lợi thế cạnh tranh lâu dài.
Câu hỏi thường gặp về phát triển bền vững
1. Phát triển bền vững có tốn kém không?
Chi phí ban đầu cao hơn 10-20%, nhưng tỷ suất hoàn vốn đầu tư thường đạt trong 2-3 năm nhờ tiết kiệm vận hành, tăng doanh thu và giảm rủi ro. Nhiều giải pháp như tiết kiệm năng lượng, giảm lãng phí thu hồi vốn ngay năm đầu.
2. Doanh nghiệp nhỏ có cần làm phát triển bền vững không?
Có. Doanh nghiệp nhỏ bắt đầu từ hành động đơn giản: giảm rác thải, tiết kiệm điện nước, đối xử công bằng với nhân viên. Điều này giảm chi phí, tạo văn hóa tích cực và thu hút nhân tài trẻ.
3. Làm thế nào để đo lường hiệu quả phát triển bền vững?
Sử dụng KPI cụ thể: lượng phát thải CO2 (tấn/năm), tiêu thụ nước (m³/sản phẩm), tỷ lệ tái chế (%), chỉ số hài lòng nhân viên, số giờ đào tạo. So sánh với mức giữ liệu làm chuẩn ban đầu và mục tiêu đề ra.
Kết luận
Phát triển bền vững không còn là lựa chọn mà đã trở thành yêu cầu bắt buộc để doanh nghiệp Việt Nam hội nhập toàn cầu. Việc nắm vững phát triển bền vững là gì, hiểu rõ thế nào là phát triển bền vững và triển khai đúng cách sẽ giúp doanh nghiệp không chỉ đáp ứng các tiêu chuẩn quốc tế mà còn tạo ra giá trị lâu dài. Năm 2026 và những năm tới sẽ chứng kiến sự chuyển mình mạnh mẽ theo hướng bền vững, và câu hỏi không phải là “có nên làm hay không”, mà là “bắt đầu từ đâu”. Với lộ trình rõ ràng và sự cam kết từ lãnh đạo, mọi doanh nghiệp đều có thể xây dựng nền tảng vững chắc cho tương lai.
