Hai doanh nghiệp cùng xuất phát, cùng ngành, cùng nguồn lực. Năm năm sau, một bên thống lĩnh thị trường với lợi nhuận tăng trưởng 300%, bên kia vật lộn trong cuộc chiến giá cả và dần bị lãng quên. Sự khác biệt là gì? Họ hiểu rõ mục đích cuối cùng của cạnh tranh là tạo ra giá trị vượt trội, không phải tiêu diệt đối thủ. Nếu doanh nghiệp vẫn đang sa lầy trong những cuộc chiến marketing tốn kém mà không thấy kết quả, đây chính là lúc để thay đổi tư duy. Bài viết này từ CEO360 sẽ chỉ ra con đường từ “cạnh tranh để tồn tại” sang “cạnh tranh để dẫn dắt”.
Mục đích cuối cùng của cạnh tranh là gì?
Để trả lời câu hỏi này một cách thấu đáo, trước tiên cần phải loại bỏ những quan niệm sai lầm phổ biến đã ăn sâu vào tư duy kinh doanh của nhiều thế hệ.
Phá vỡ lầm tưởng: Không phải để tiêu diệt đối thủ
Nhiều người cho rằng mục đích của cạnh tranh là loại bỏ đối thủ ra khỏi cuộc chơi, chiếm lấy toàn bộ thị trường. Tư duy này, dù có vẻ quyết liệt, lại ẩn chứa nhiều cạm bẫy. Nó đẩy doanh nghiệp vào một cuộc chiến tiêu hao nguồn lực, tập trung vào hành động của đối thủ thay vì nhu cầu của khách hàng.
Giống như hai võ sĩ chỉ mải mê nhìn vào đối phương mà quên mất khán giả, doanh nghiệp có thể chiến thắng một trận chiến nhưng lại thua cả cuộc chiến giành lấy sự trung thành của khách hàng.Đây chính là lúc các nhà lãnh đạo cần tự vấn: Liệu mục đích cuối cùng của cạnh tranh là để “hạ gục” đối thủ, hay để xây dựng một vị thế không thể thay thế trong lòng khách hàng?
Quan điểm kinh điển: Cạnh tranh để tạo ra giá trị vượt trội
Theo Michael Porter – cha đẻ của lý thuyết chiến lược cạnh tranh, mục đích cuối cùng của cạnh tranh là tạo ra và duy trì giá trị vượt trội cho khách hàng, từ đó đạt được lợi nhuận bền vững. Cạnh tranh không phải là mục tiêu, mà là phương tiện để doanh nghiệp buộc phải liên tục cải tiến, đổi mới và tối ưu hóa giá trị mang lại.
Nói cách khác, cạnh tranh giống như một “cái roi” thúc đẩy doanh nghiệp không ngừng tiến bộ. Nếu không có áp lực cạnh tranh, doanh nghiệp dễ rơi vào trạng thái trì trệ, tự mãn và mất khả năng đáp ứng nhu cầu thay đổi của thị trường.
Ví dụ thực tế: Ngành hàng không Việt Nam trước khi có Vietjet Air chủ yếu do Vietnam Airlines độc quyền. Sự xuất hiện của đối thủ đã buộc cả hai bên phải cải thiện dịch vụ, tối ưu giá vé và đa dạng hóa sản phẩm – điều này cuối cùng mang lại lợi ích lớn nhất cho hành khách.
Xem thêm bài viết: Cạnh tranh không lành mạnh: Nhận diện và phòng tránh để bảo vệ doanh nghiệp
Quan điểm hiện đại: Cạnh tranh để định hình thị trường
Trong thời đại số, nhiều chuyên gia cho rằng mục đích cuối cùng của cạnh tranh là không chỉ dừng lại ở việc tạo ra giá trị, mà còn là định hình lại thị trường theo hướng có lợi cho doanh nghiệp. Đây là tư duy của những người dẫn đầu như Apple, Tesla, hay Amazon.
Thay vì chỉ cạnh tranh trong khuôn khổ hiện tại, các doanh nghiệp này tạo ra những quy tắc chơi mới, thay đổi kỳ vọng của khách hàng và buộc đối thủ phải theo kịp. Đây chính là chiến lược “Blue Ocean” – tạo ra đại dương xanh thay vì cạnh tranh trong đại dương đỏ đầy máu.
Ví dụ thực tế: Grab không chỉ cạnh tranh với taxi truyền thống, mà đã tạo ra một thị trường hoàn toàn mới với xe ôm công nghệ, giao đồ ăn và thanh toán điện tử – định hình lại cách người Việt di chuyển và tiêu dùng.
3 sai lầm phổ biến khi hiểu sai mục đích của cạnh tranh
Nhiều doanh nghiệp đã sa vào những cạm bẫy khi không hiểu rõ mục đích cuối cùng của cạnh tranh là gì.
Sai lầm 1: Cạnh tranh chỉ để đánh bại đối thủ
Đây là sai lầm phổ biến nhất. Khi doanh nghiệp đặt mục tiêu là “đánh bại đối thủ X” thay vì “tạo ra giá trị Y cho khách hàng”, họ dễ rơi vào cuộc chiến giá cả, chiến tranh marketing tốn kém mà không mang lại lợi ích lâu dài.
Hậu quả: Cả hai bên cùng thua lỗ, thị phần có thể tăng nhưng lợi nhuận sụt giảm nghiêm trọng. Đây chính là tình trạng “Pyrrhic victory” – chiến thắng nhưng mất quá nhiều.
Sai lầm 2: Cạnh tranh bằng mọi giá
Một số doanh nghiệp sẵn sàng vi phạm đạo đức, pháp luật hoặc hy sinh chất lượng để giành thị phần. Điều này không chỉ gây tổn hại cho thương hiệu mà còn tạo ra môi trường kinh doanh độc hại.
Ví dụ: Các vụ bê bối thực phẩm bẩn, hàng giả, hàng nhái đã khiến nhiều doanh nghiệp Việt Nam mất uy tín và phải đóng cửa. Họ quên mất rằng mục đích cuối cùng của cạnh tranh là xây dựng niềm tin, không phải phá hủy nó.
Sai lầm 3: Cạnh tranh mà quên mất khách hàng
Khi quá tập trung vào đối thủ, doanh nghiệp dễ quên mất người quan trọng nhất – khách hàng. Họ chạy theo những gì đối thủ làm thay vì lắng nghe nhu cầu thực sự của thị trường.
Hậu quả: Sản phẩm/dịch vụ ngày càng giống nhau, không có sự khác biệt rõ ràng, và cuối cùng khách hàng chỉ chọn dựa trên giá. Đây là lúc doanh nghiệp cần nhớ lại rằng mục đích cuối cùng của cạnh tranh là phục vụ khách hàng tốt hơn, không phải chỉ để “không thua” đối thủ.
3 bước biến tư duy cạnh tranh thành lợi thế dẫn đầu
Bước 1: Xác định rõ giá trị cốt lõi doanh nghiệp mang lại
Trước khi nghĩ đến cạnh tranh, hãy trả lời câu hỏi: “Doanh nghiệp đang giải quyết vấn đề gì cho khách hàng?” Giá trị cốt lõi này phải rõ ràng, cụ thể và khác biệt.
- Câu hỏi cần đặt ra: Nỗi đau nào của khách hàng mà toàn ngành đang bỏ qua? Trải nghiệm nào có thể được cải thiện 10 lần tốt hơn?
Bước 2: Tập trung vào việc tạo ra lợi thế bền vững
Thay vì chạy theo từng động thái của đối thủ, hãy đầu tư vào những yếu tố tạo ra lợi thế cạnh tranh bền vững: thương hiệu, công nghệ độc quyền, văn hóa doanh nghiệp, mối quan hệ khách hàng.
- Hành động: Phân tích chuỗi giá trị của doanh nghiệp, xác định 2-3 hoạt động tạo ra nhiều giá trị nhất cho khách hàng và tập trung mọi nguồn lực để làm cho chúng trở nên xuất sắc.
Bước 3: Đo lường thành công bằng giá trị, không chỉ thị phần
Nhiều doanh nghiệp đo lường thành công bằng thị phần, nhưng đây không phải là chỉ số duy nhất. Hãy theo dõi các chỉ số như:
- Customer Lifetime Value (CLV): Giá trị khách hàng mang lại trong suốt vòng đời
- Net Promoter Score (NPS): Mức độ khách hàng sẵn sàng giới thiệu
- Biên lợi nhuận: Lợi nhuận trên mỗi đơn vị bán ra
Những chỉ số này phản ánh chính xác hơn việc doanh nghiệp có đang tạo ra giá trị thực sự hay không.
Bài học từ các doanh nghiệp hiểu đúng mục đích cạnh tranh
Tesla: Cạnh tranh để thay đổi ngành công nghiệp
Tesla không chỉ cạnh tranh với các hãng xe truyền thống, mà đặt mục tiêu cao hơn: thay đổi toàn bộ ngành công nghiệp ô tô sang năng lượng sạch. Mục đích cuối cùng của cạnh tranh là tạo ra một tương lai bền vững, và lợi nhuận chỉ là kết quả tự nhiên của việc thực hiện tốt sứ mệnh này.
Vingroup: Cạnh tranh để nâng tầm trải nghiệm người Việt
Vingroup không chỉ xây nhà, bán xe hay mở trường học. Họ cạnh tranh với tầm nhìn nâng tầm chất lượng cuộc sống của người Việt Nam, từ nơi ở, di chuyển, giáo dục đến y tế. Đây là ví dụ điển hình về việc hiểu đúng mục đích cuối cùng của cạnh tranh là tạo ra giá trị xã hội, không chỉ lợi nhuận.
Shopee: Cạnh tranh để tạo ra hệ sinh thái
Shopee không chỉ cạnh tranh với Lazada hay Tiki về giá, mà xây dựng một hệ sinh thái hoàn chỉnh với game, livestream, thanh toán, vận chuyển. Mục đích cuối cùng của cạnh tranh là tạo ra một nền tảng mà người dùng không thể rời khỏi.
Xem thêm bài viết: Cạnh tranh là gì? Chiến lược vượt trội cho doanh nghiệp năm 2026
5 câu hỏi thường gặp về mục đích của cạnh tranh là gì?
1. Mục đích cuối cùng của cạnh tranh là lợi nhuận hay giá trị khách hàng?
Lợi nhuận là kết quả, là thước đo cho thấy doanh nghiệp đang làm tốt việc tạo ra giá trị cho khách hàng. Nếu chỉ chạy theo lợi nhuận trước mắt, doanh nghiệp có thể hy sinh giá trị dài hạn.
2. Nếu không tập trung vào đối thủ, làm sao để không bị tụt hậu?
Việc “biết” đối thủ làm gì vẫn quan trọng, nhưng không để hành động của họ chi phối chiến lược của mình. Hãy lấy khách hàng làm trung tâm, sự vượt trội về giá trị mang lại cho khách hàng sẽ là cách tốt nhất để bỏ xa đối thủ.
3. Doanh nghiệp nhỏ làm sao có thể cạnh tranh để tạo giá trị?
Doanh nghiệp nhỏ có lợi thế về sự linh hoạt và thấu hiểu sâu sắc một thị trường ngách. Mục đích cuối cùng của cạnh tranh là phục vụ một nhóm khách hàng cụ thể tốt đến mức các “ông lớn” không thể làm được. Mục đích cuối cùng của cạnh tranh đối với họ là trở thành “cá lớn trong ao nhỏ””.
4. Cạnh tranh và hợp tác có mâu thuẫn không?
Không. Trong nhiều trường hợp, hợp tác với đối thủ (coopetition) có thể mở rộng thị trường và tạo ra giá trị lớn hơn cho tất cả các bên.
5. Khi nào một doanh nghiệp nên ngừng cạnh tranh?
Một doanh nghiệp không bao giờ nên “ngừng” cạnh tranh, nhưng nên “thay đổi cách” cạnh tranh. Thay vì cạnh tranh trên những sân chơi cũ, hãy liên tục tìm kiếm và tạo ra những sân chơi mới nơi mình có lợi thế.
Bài viết liên quan: Mô hình 5 áp lực cạnh tranh của Michael Porter gồm những gì?
Kết luận
Mục đích cuối cùng của cạnh tranh là không phải để đánh bại đối thủ, mà là để tạo ra giá trị vượt trội cho khách hàng và định hình thị trường theo hướng có lợi cho doanh nghiệp. Khi các nhà lãnh đạo hiểu rõ điều này, họ sẽ không còn sa vào những cuộc chiến giá cả vô ích, mà tập trung vào việc xây dựng lợi thế cạnh tranh bền vững. Trong thế giới kinh doanh năm 2026 và xa hơn nữa, những doanh nghiệp nào hiểu đúng bản chất của cạnh tranh sẽ là những người dẫn dắt thị trường, không chỉ là những người tham gia cuộc đua.
